Procedura badania poligraficznego

W świetle przepisów polskiego prawa oraz standardów Amerykańskiego Stowarzyszenia Poligraferów, przeprowadzenie badania poligraficznego możliwe jest wyłącznie za zgodą osoby, która ma zostać poddana takiemu badaniu.
Zgoda na udział w badaniu poligraficznym wymagana jest w formie pisemnej.

Przedmiotem analizy badania poligraficznego są:

zmiany parametrów fizjologicznych oddechu, aktywności naczyniowo-sercowej oraz aktywności elektrodermalnej osoby badanej, które związane są z pobudzeniem psychofizjologicznym wywołanym treścią pytań testowych,
zachowania osoby badanej w trakcie czynności badawczych polegające na dostosowaniu się jej do poleceń udzielanych przez poligrafera.

W związku z powyższym przed przystąpieniem do realizacji czynności badawczych należy ustalić czy występuje którakolwiek z przesłanek uniemożliwiających przeprowadzenie badania bądź wpływająca na analizę i ocenę zarejestrowanych reakcji psychofizjologicznych. Wśród nich znajdują się:

przemijające dolegliwości jak kaszel, katar, podwyższona temperatura czy odczuwanie bólu,
stany chorobowe uniemożliwiające udział w badaniu np. choroba Parkinsona,
choroby psychiczne,
stan fizyczny i psychiczny, który w ocenie poligrafera uniemożliwia przeprowadzenie czynności badawczych, np. zmęczenie, spożycie alkoholu,
ciąża (badanie kobiety będącej w ciąży możliwe jest wyłącznie za zgodą lekarza),
wiek osoby badanej (badanie osoby w wieku pomiędzy 15 a 17 rokiem życia wymaga dodatkowej zgody rodzica lub opiekuna prawnego).

Należy pamiętać, że każdorazowo poligrafer ocenia okoliczności i stan osoby przed wykonaniem badania.

Rekomendacje na stronie: http://www.polygraph.org

American Polygraph Association, Model Policy for the Evaluation of Examinee Suitability for Polygraph Testing Approved September 4, 2021

Techniki badawcze

Wybór sposobu przeprowadzenia procedury badania poligraficznego należy do specjalisty poligrafera, przy czym bezwzględnie powinien posługiwać się zweryfikowanymi empirycznie technikami badawczymi o ustalonej wartości diagnostycznej, które zostały opisane w literaturze naukowej. Wśród nich wyróżniamy testy rozpoznawcze (test ukrytej informacji, test szczytowego napięcia, test świadomości winy) oraz testy weryfikacyjne ( test Utah PLT lub DLT, AF MGQT).

Metaanaliza przeprowadzona przez Komitet APA Ad Hoc ds. Potwierdzonych Technik (The Ad-Hoc Committee on Validated Techniques), w celu potwierdzenia skuteczności testów poligraficznych.

Dostępna na stronie: https://apoa.memberclicks.net/assets/docs/polygraph_404.pdf

American Polygraph Association, Meta-Analytic Survey of Criterion Accuracy of Validated Polygraph Techniques.

przykładowe pytania do biegłego/cel badania

Proszę o przeprowadzenie badania poligraficznego w celu weryfikacji wersji zdarzenia przedstawionej przez Jana Kowalskiego odnośnie jego udziału w zdarzeniu, które miało miejsce 01.01.2022 r. w Warszawie.

Proszę o przeprowadzenie badania poligraficznego w celu ustalenia, czy Jan Kowalski rozpoznaje okoliczności zdarzenia , które miało miejsce 01.01.2022 r. w Warszawie.

PRZEBIEG BADANIA

Podczas przygotowania do badania poligraficznego poligrafer poddaje szczegółowej analizie materiały dotyczące zdarzenia w celu skonstruowania testów. Biegły ma możliwość konsultacji z osobami prowadzącymi czynności śledcze w związku z przedmiotową sprawą.

Wywiad przedtestowy

Stanowi integralną część badania poligraficznego.
Zawsze przeprowadzany przed testami dotyczącymi sprawy, której badanie dotyczy.
W czasie wywiadu poligrafer zapoznaje osobę badaną z celem i przebiegiem badania poligraficznego, a następnie przekazuje oświadczenie o wyrażeniu zgody na badanie.
W ramach wywiadu należy ustalić okoliczności, które mogą mieć wpływ na przebieg procesu badawczego i formułowanie wniosków końcowych.
W przypadku badania osoby w wieku poniżej 17 roku życia, niezbędna jest również pisemna zgoda rodzica lub opiekuna prawnego.
Podczas wywiadu należy uzyskać informacje na temat ewentualnych przeciwwskazań do przeprowadzenia badań.
Osobę, która ma zostać poddana badaniu, przed podpisaniem przez nią zgody na udział w badaniu poligraficznym, należy poinformować, że na każdym etapie badawczym ma prawo zrezygnować z dalszego w nim udziału.
Na tym etapie poligrafer umożliwia osobie przedstawienie jej wersji danego zdarzenia. Pozwala to na weryfikację i dostosowanie wcześniej przygotowanych testów.

Badanie zasadnicze

Część zasadnicza kryminalistycznego badania poligraficznego rozpoczyna się od testu próbnego.
Przed przystąpieniem do testów poligrafer omawia z osobą badaną wszystkie pytania testowe. Upewnia się, że są dla niej jasne i zrozumiałe oraz jakich odpowiedzi będzie udzielała. Treść pytań testowych przed testem może ulegać zmodyfikowaniu ze względu na uwagi zgłoszone przez badanego.
Po każdym teście osoba badana może przedstawić swoje komentarze bądź refleksje.
Po zakończonym badaniu nie informuje się osoby badanej o wynikach testów oraz wnioskach płynących z przeprowadzonego badania.

Rejestracja audio-video

Badania poligraficzne realizowane na zlecenie organów procesowych rejestrowane są przy użyciu urządzeń audio-video.

Analiza danych z badań

Polega na ocenie zarejestrowanych przez poligraf pobudzeń organizmu pod względem jakościowym oraz ilościowym przy użyciu metod numerycznych oraz algorytmów komputerowych. W metodzie jakościowej zarejestrowane na poligramach/wykresach zmiany reakcji fizjologicznych poddawane są analizie wizualnej. Analiza numeryczna zapisów uzyskanych w trakcie badania poligraficznego, wykonanych przy użyciu techniki pytań porównawczych, polega na ocenie natężenia reakcji psychofizjologicznej w poszczególnych kanałach, zarejestrowanych przy bodźcach (pytaniach) relewantnych oraz porównawczych, a następnie na przydzieleniu wartości punktowych, zgodnie z zasadami wybranej techniki oceny numerycznej na podstawie potwierdzonych naukowo kryteriów oceny. W technikach pytań porównawczych testy ocenia się w oparciu o 3 – pozycyjną skalę oceny numerycznej w Empirycznym Systemie Oceny (ESS – ang. Empirical Scoring System) ¹ ¹. Zastosowanie do oceny numerycznej algorytmu ESS – M (ang. Empirical Scoring System Multinomial), umożliwia użycie Bayesowskiej analizy statystycznej. Opiera się na założonym przed badaniem prawdopodobieństwie uprzednim (przyjętym na poziomie 1 do 1, iż osoba odpowiada zgodnie lub niezgodnie z posiadaną wiedzą) oraz uzyskanym w badaniu wyniku liczbowym. Poziom tolerancji błędu został założony na poziomie α = 5% (.05). Analiza pozwala na określenie prawdopodobieństwa poprawności uzyskanego wyniku, dla przeprowadzonego badania. Umożliwia także wyrażenie otrzymanego prawdopodobieństwa w postaci szans ².

Dodatkowo wykorzystać można specjalistyczne oprogramowanie komputerowe np. OSS (ang. Objective Scoring System).

Sposób formułowania wniosków końcowych

W zależności od rodzaju zastosowanego testu wnioski końcowe w sprawozdaniu mogą brzmieć następująco:

w przypadku wyniku pozytywnego

Zarejestrowane w trakcie badania reakcje psychofizjologiczne Jana Kowalskiego nie pozwalają na potwierdzenie przedstawionej przez niego wersji odnośnie jego udziału w zdarzeniu z dnia 01.01.2022 r. w kontekście zastosowanych pytań krytycznych.

lub/oraz

Zarejestrowane w trakcie badania reakcje psychofizjologiczne u Jana Kowalskiego wskazują, że w badanym zakresie rozpoznaje on okoliczności zdarzenia, które miało miejsce 01.01.2022 r., choć temu przeczy.

lub

W oparciu o przeprowadzone czynności badawcze oraz analizę i interpretację zmian reakcji fizjologicznych zarejestrowanych podczas badania poligraficznego z udziałem Jana K., stwierdzono, że badany zaprzeczając na pytania relewantne, reagował w sposób obserwowany u osób odpowiadających nieszczerze (szanse statystyczne…). Przebieg zarejestrowanych danych świadczy o tym, że Jan K., reagował większym pobudzeniem fizjologicznym przy pytaniach dotyczących … aniżeli przy pytaniach kontrolnych.

w przypadku wyniku negatywnego

Zarejestrowane w trakcie badania reakcje psychofizjologiczne Jana Kowalskiego pozwalają na potwierdzenie przedstawionej przez niego wersji odnośnie braku jego udziału w zdarzeniu z dnia 01.01.2022 r. w kontekście zastosowanych pytań krytycznych.

lub/oraz

Zarejestrowane w trakcie badania reakcje psychofizjologiczne u Jana Kowalskiego wskazują, że w badanym zakresie nie rozpoznaje on okoliczności zdarzenia, które miało miejsce 01.01.2022 r.

w przypadku wyniku nierozstrzygniętego

Zarejestrowane w trakcie badania reakcje psychofizjologiczne osoby badanej nie pozwalają na sformułowanie rozstrzygających wniosków.

lub/oraz

Zarejestrowane w trakcie badania reakcje psychofizjologiczne osoby badanej nie pozwalają na weryfikację przedstawionej przez nią wersji odnośnie jej udziału w zdarzeniu z dnia 01.01.2022 r.

* Wnioski zawarte w opinii oparte są na zastosowanej ocenie numerycznej. oraz wszystkich innych informacjach zebranych podczas całego badania poligraficznego.

Honts Ch.R., Reavy R., The Comparison Question Polygraph Test. A contrast of Methods and Scoring, article in Physiology & Behavior, 2015, vol.143 (1), pp. 15-26.
R. Nelson, Multinomial reference distributions for the Empirical Scoring System. Polygraph and Forensic Credibility Assessment 46(2),2017.