Badanie poligraficzne obejmuje szereg czynności badawczych podejmowanych z udziałem osoby badanej podczas prowadzenia procedury badania, w tym prowadzenia rozmowy oraz testowania w ramach psychofizjologicznej detekcji wprowadzania w błąd. Polega na wywoływaniu, bezpośredniej obserwacji i zapisie aktywności fizjologicznej organizmu osoby badanej związanej ze zmianami niektórych parametrów fizjologicznych wynikających z przeżywanych emocji podczas udzielania odpowiedzi na zadawane w testach pytania. Do wykonania badania poligraficznego służy urządzenie techniczne o nazwie poligraf, który rejestruje nieświadome zmiany reakcji fizjologicznych na zaprezentowane bodźce testowe (najczęściej pytania). W trakcie badania poligraficznego kluczową kwestią pozostaje analiza i interpretacja zarejestrowanych zmian aktywności fizjologicznej w odpowiedzi na różne kategorie bodźców testowych. Na tej podstawie dokonuje się oceny numerycznej uzyskanych danych fizjologicznych w odniesieniu do zachowania i odpowiedzi udzielonych przez osobę badaną na zadawane w testach pytania. Powyższe pozwala na weryfikację informacji przekazanych przez osobę badaną odnośnie zagadnienia, będącego przedmiotem badania poligraficznego.
Klasyczny poligraf wyposażony jest w czujniki rejestrujące jednocześnie zmiany różnych parametrów fizjologicznych ludzkiego organizmu. Poligraf rejestruje: zmiany częstotliwości i głębokości oddechów – (dwa pneumografy P1 i P2), zmiany ciśnienia tętniczego krwi (cardio C/mankiet do pomiaru), zmiany reakcji skórno – galwanicznej skóry (elektrody GSR/EDA). Dodatkowo można korzystać z zapisu zmian objętości krwi w naczyniach dystalnych za pomocą fotopletysmografu (klips na palec PPG/PLE). Obligatoryjnie używa się czujnika aktywności motorycznej (poduszka na fotelu do badań), który monitoruje napięcie mięśniowe osoby badanej podczas wykonywania testów. Stosowanie innych, w tym czujników ruchu pod stopy i przedramiona, służących wyłącznie monitorowaniu zachowania badanego, pozostaje kwestią dowolności wyboru poligrafera.
- Badania poligraficzne w Polsce wykonuje się w postępowaniach karnych, w procedurach kadrowych wobec kandydatów ubiegających się przyjęcie do służb specjalnych i mundurowych (w oparciu o ich wewnętrzne przepisy) oraz na rynku prywatnym.
- Badania poligraficzne regulowane są przez przepisy prawa obowiązujące w Polsce, natomiast metodyka ich prowadzenia sklasyfikowana została przez organizacje międzynarodowe.
-
W zakresie wykonywania procedur badań poligraficznych powszechnie stosuje się standardy i wytyczne Amerykańskiego Stowarzyszenia Poligraferów (American Polygraph Association) oraz standardy ASTM International (American Society for Testing and Materials International). Szczególne znaczenie mają standardy wyznaczane przez APA, które przeprowadziło obszerne badania naukowe dotyczące dokładności różnych typów badań poligraficznych oraz stosowanych technik. Obowiązujące od 25 sierpnia 2023 roku nowe standardy praktyki APA, określają stosowanie wyłącznie technik badawczych poddanych walidacji, kryteria dopuszczalności technik dla poszczególnych rodzajów badań (dowodowych, konfrontacyjnych, wykrywczych, przesiewowych) oraz listę technik dopuszczonych do badań poligraficznych 1 2
- Popularne w Polsce określenia dla nazwy badanie poligraficzne: wariograf, badanie wariograficzne, badanie psychofizjologiczne.